تقريباً روزي نيست كه در جرايد محلي و كشوري خبري از تهديد مضاعف سلامت شهروندان گيلاني توسط زباله ها نشنويم. دپوي بيش از سه ميليون تن زباله در دل جنگلهاي سراوان رشت (نشست خبري رييس شوراي شهر رشت) و يا دفن غير اصولي زباله ها در حريم منطقه حفاظت شده استيل آستارا تنها گوشه اي نا چيز از معضل زباله هاي استان گيلان است تا جايي كه پرونده زباله هاي شهري هميشه يكي از پرونده هاي مفتوح مسئولان اداره محيط زيست استان گيلان مي باشد و اكثر اوقات البته فشار رسانه ها باعث ارايه راه حل هاي مقطعي (فنس كشي محدوده دپوي زباله و يا سمپاشي زباله هاي انباشته شده) مي شود اما آيا واقعاً راه حلي براي مساله زباله ها پيدا نمي شود. آيا نمي توان تهديد زباله ها براي طبيعت شكننده گيلان را به فرصتي اقتصادي تبديل كرد؟ پاسخ به اين سوال چندان دشوار نيست زيرا همگان مي دانند كه امروزه زباله را "طلاي كثيف" مي نامند كه مي توان آن را به ثروت ملموس (پول)تبديل كرد .سوال اساسي اينجاست كه چرا تا به امروز ما نتوانسته ايم از اين تهديد براي خودمان يك فرصت بسازيم . براي حل اين معضل تاكنون راه حلهاي چندي ارايه شده است از جمله راه اندازي كارخانه هاي بازيافت. در گيلان يك كارخانه فعال بازيافت زباله در منطقه لاكان رشت با ظرفيت 500 تن مشغول به فعاليت مي باشد(تارنماي سازمان مديريت پسماند شهرداري رشت) يك كارخانه نيمه فعال در منطقه خميران بندر انزلي و يك كارخانه در شرف تاسيس در منطقه شرق گيلان (رودسر) نيز بزودي به چرخه بازيافت وارد خواهد شد. سيستم طراحي شده براي فرآيند بازيافت هر سه كارخانه بر مبناي مدل تفكيك دستي و نه تفكيك مكانيزه طراحي شده است. سيستمي كه امروزه يك تكنولوژي از رده خارج در اين صنعت محسوب مي شود و شايد بتوان آنرا علت بسياري از مشكلات بعدي اين فرايند دانست اولاً صنعت بازيافت ، يك صنعت باكاربري چند بعدي است يعني نگاه صرف زيست محيطي به اين صنعت صحيح نيست.
ثانياً وقتي مي توان زباله ها را با تغيير فرآيندي به ارزش افزوده تبديل كرد ديگر دليلي براي تعلل وجود ندارد اگر نگاهي به جدول آناليز زباله هاي چهار شهر گيلان (رشت –فومن- شفت- و صومعه سرا) داشته باشيم.(آناليز منتشر شده توسط سازمان مديريت پسماند شهرداري رشت) مي بينيم كه بيش از 60 درصد زباله هاي هر چهار شهر گيلان را زباله هاي تر تشكيل مي دهد . توضيح اينكه زباله تر تبديل به كمپوست مي شود بنابراين با توجه به اقليم يكسان و عدم وجود تفاوت هاي فاحش فرهنگي در استان مي توان اين جدول آناليز را ملاك نوع زباله هاي گيلان قرار داد بنابرآنچه در بالا اشاره شد مي توان گفت، ظرفيت دو خط بازيافت رشت و رودسر به تنهايي مي توان جوابگويي روزانه 750 تن زباله را دارد كه 450 تن از اين زباله ها قابليت تبديل به كمپوست مرغوب را دارند اين مهم در صورتي محقق مي شود كه زباله خروجي از فرايند تفكيك ، داراي حداقل ناخالصي باشد گلوگاه مشكل دقيقاً همينجاست نقش بالاي عامل انساني (تفكيك دستي) خطاي كاركردي سيستم را بالا برده و در نتيجه بهره وري فرآيند پايين مي آيد. البته نگاه زيست محيطي حاكم در زمان عقد قرار داد ماشين آلات اين كارخانه ها: دليل وجود اين مشكل است . از ديگر سو ، با وجود صرف هزينه هاي بسيار براي طرح تفكيك از مبدا زباله در شهرها ، انتظارات مورد نظر تا به اين لحظه محقق نشده است. امروزه ديگر نمي توان خط بازيافت زباله را از خط توليد جدا كرد فرآيند بازيافت دقيقاً از پشت در منازل شروع مي شود و مخلوط زباله تر و خشك پس از انتقال به كارخانه در پروسه جدا سازي منفك شده و زباله تر براي تبديل به كمپوست به سيلوي جداگانه منتقل مي كند.خوشبختانه ماشين آلات تفكيك مكانيزه در كشور ما هم ساخته مي شود و از اين حيث مشكلي وجود ندارد. كمپوست فعلي كمپوست مرغوبي نيست.
عمده ترين دليل عدم استقبال كشاورزان گيلاني از كودهاي كمپوست فعلي ، كيفيت پايين اين كودهاست بيشتر اين كودها داراي مقادير متنابهي خرده شيشه و انواع پلاستيك است كه به علت تفكيك دستي زباله ها ، اين ناخالصي در كمپوست وجود دارد نبايد از ياد بردكه فرآيند تفكيك زباله خشك و بازيافت زباله تر يك پروسه چند گانه است. در واقع زنجيره ارزش اين فرآيند وقتي تكميل مي شود كه يك بسته صنعتي براي آن تعريف شود يعني در كنار خط تفكيك مكانيزه زباله خشك ، بايد خط بازيافت pet ، خط توليد خمير كاغذ براي توليد مقوا از كاغذ بازيافتني ، خط توليد پلاستيك فشرده صنعتي و همينطور يك مولد مقياس كوچك براي توليد همزمان برق مصرفي اين پكيج و آبجوش مورد نياز خط بازيافت خمير كاغذ راه اندازي شود تا چرخه بازيافت تكميل گردد و ضمن كاهش آلودگي زيست محيطي ، ارزش افزوده و اشتغال پايدار توليد نمايد .آلودگي هاي ناشي از انباشت زباله براي طبيعت شكننده گيلان در حال عبور از خطوط قرمز است. وجود رودخانه هاي متعدد، بالا بودن سطح آبهاي زير زميني ، نزديكي جنگل و دريا و وسعت كم جلگه گيلان در كنار تراكم بالاي جميعتي و نزديكي شهر ها به همديگر به عنوان مراكز مهم توليد زباله ، اقدام عاجل متوليان امر در اين زمينه را مي طلبد. اختصاص بودجه 50 ميليارد توماني براي حل مشكل زباله از سوي دولت را بايد به فال نيك گرفت حل مساله زباله ها كار سختي نيست به شرطي كه مديريت استاني هماهنگ با مديريت كلان كشور در اين زمينه جهت گيري كند.